Taka krótka refleksja na temat usability. Wyjątkowo irytuje mnie sytuacja, gdy muszę podawać dane typu PESEL a później data urodzenia. Tak się składa, że data urodzenia jest zakodowana w numerze PESEL, więc wprowadzając najpierw swój numer PESEL już podaję datę urodzenia. Informacja zakodowana w numerze PESEL może i powinna być wykorzystana co najmniej do automatycznego wypełnienia daty urodzenia.
Oczywiście mówię tu o sytuacji, w której te dane muszę podać w trakcie testów jakiejś aplikacji. Nie podaję swoich danych (swojego numeru PESEL zresztą nie pamiętam), tylko wartości wygenerowane narzędziami typu generator numerów PESEL i wyjątkowo irytuje mnie późniejsze wpisywanie daty urodzenia i poprawianie płci. Zgoda, pewną wartością dodaną może być weryfikacja numeru PESEL na zasadzie sprawdzenia go z datą urodzenia oraz płcią (płeć jest również zakodowana w numerze PESEL), które użytkownik deklaruje przy wypełnianiu formularza, ale akurat w tym wypadku mówię o wygodzie użytkowania, a z tym bywa różnie. Może o spotkanych "potworkach" napiszę kiedy indziej :)
Z drugiej strony, coś mi się obiło o uszy, że nie wszyscy ludzie dostali poprawne numery PESEL... W takim wypadku, może jednak dobrze, że pole daty faktycznie jest, chociaż zgadzam się, że powinno być wypełniane z automatu, i jedynie udostępnione do ewentualnej poprawki ;>
Słyszałem anegdotę od dr inż. Marka Valenty, który AFAIR maczał palce w projekcie PESEL, że błędy pojawiały się gdy urzędom kończyły się przydzielone pule numerów. Dlatego ponoć błędy najczęściej pojawiają się wśród osób z wyżu demograficznego
Bliska mi Dobra Urzędniczka Państwowej Administracji (proszę nie skracać), która z racji wykonywanego zawodu ma do czynienia z PESELami potwierdza że miewa petentów z błędami w kodowaniu płci.
Zresztą o błędach wspomina nawet wikipedia.
Nie mam niestety informacji jak jest z aktualnie wydawanymi PESELami
P.S. W dzisiejszych czasach kodowanie płci w ID to zresztą ryzykowny pomysł jest. I nie chcę tutaj nawiązywać do pewnej znanej osoby o której się plotkuje w kontekście zmiany płci
Powody są trzy: brak referencyjności polskich rejestrów osobowych oraz bajzel w nich panujący. Tak więc wielokrotne podawanie tych samych danych pełni rolę dwojaką - zwiększa pewność, że chodzi o tego właśnie Kowalskiego oraz - teoretycznie - umożliwia korektę.
Powód trzeci jest taki, że PESEL nie gwarantuje unikalności (!) no i jak wynika z powyższych komentarzy, może zawierać błędy.
Zwracam uwagę jeszcze raz na kluczowe elementy tej konkretnej sprawy, czyli sensowności wymagania w formularzach podania daty urodzenia, płci i numeru PESEL:
- płeć jest zakodowana w numerze PESEL,
- data urodzenia jest zakodowana w numerze PESEL,
- walidatory sprawdzają datę i płeć z numerem PESEL,
- walidatory w przytłaczającej większości przypadków nie obsługują nieprawidłowych/błędnych numerów PESEL (które występują w naturze),
W rezultacie:
- płeć musi być zgodna z zawartą w PESEL,
- data urodzenia musi być zgodna z zawartą w PESEL,
- przypadek osoby z nieprawidłowym numerem PESEL i tak musi być obsłużony oddzielnie,
Mając na uwadze powyższe, dobre (przyjazne) dla użytkownika rozwiązanie powinno:
- weryfikować liczbę kontrolną numeru PESEL,
- uzupełniać datę urodzenia i płeć na podstawie wpisanego numeru PESEL,
- użytkownik powinien mieć możliwość korekcji tych danych jeśli jest przypadkiem "szczególnym" z błędnym numerem,
- powinna istnieć opcja wysłania danych z nieprawidłowym numerem PESEL, ze stosownym ostrzeżeniem dla użytkownika,
W ten sposób załatwiona jest większość populacji, która numery PESEL ma poprawne, a i grupę z numerami niepoprawnymi można obsłużyć.
- numery te są prawdziwe, zostały nadane i są wykorzystywane,
- są "własnością" osoby wypełniającej formularz,
Ktokolwiek słyszał, ktokolwiek wie?
A co do PESEL to wspomniany już dr inż. Marek Valenta po wejściu w życie ustawy o ochronie danych osobowych zwracał uwagę na potencjalne niezgodności między numerem PESEL i ustawą.
Art. 28.
1. (-)
2. Numery porządkowe stosowane w ewidencji ludności mogą zawierać tylko oznaczenie płci, daty urodzenia, numer nadania oraz liczbę kontrolną.
3. Zabronione jest nadawanie ukrytych znaczeń elementom numerów porządkowych wsystemach ewidencjonujących osoby fizyczne.